Maniheistik Gnostik Yaşamın Şifreleri

Değerlendiren: Hilal Gür

Madde ile mananın, ruh ile bedenin, iyilik ile kötülüğün çatışmasına dayanan gnostik
düalizmin; kendisini en çok hissettirdiği dini geleneklerden biri şüphesiz ki Maniheizm’dir.
Tüm iyi unsurları ‘ışık’, maddeden neşet eden kötü unsurları ise ‘karanlık’
kavramsallaştırması ile iki zıt unsur ekseninde sistemleştiren Mani (216-276); kozmogoniden
günlük yaşama kadar hayatın tüm evrelerini bu düşünce üzerine inşa etmiş ve buna paralel
olarak dini emirler ihdas etmiştir. Güney Mezopotamya coğrafyasında yetişen Mani, tesis
ettiği düşüncesine buradaki diğer dini motifleri de eklemiş ve kendi söylemiyle eklektik bir
yapıdan ziyade bu inançların son temsilcisi olduğunu ilan etmiştir. Buna istinaden Mehmet
Alıcı’nın araştırma alanlarından olan kadim İran dinleri bağlamında Maniheizm’e konu olan
bu kitap, yazarın söylemiyle İran dinlerine yönelik araştırma sahasının bir ürünüdür. Bu
doğrultuda Maniheist Gnostik Yaşamın Şifreleri ismini taşıyan mevzubahis eserin, müellifin
daha önce kaleme aldığı Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi isimli çalışma ile birlikte
konuya dair bütüncül bir perspektif geliştirilmesine de imkân sağladığı görülmektedir.
Ayrıca yazarın iddiası doğrultusunda bu eser; bir Maniheistin gündelik yaşamındaki her
görevin arka planını deşifre etmeyi amaçlamaktadır.

İki bölümden oluşan eserin giriş kısmında ve ilk bölümünde yazar; Maniheizm’in tarihi,
kozmoloji anlayışı ve cemaat yapılanması hakkında okuyucuya önemli bilgiler sunmaktadır.
Buna göre öğretisini oluşturan kozmogoni ve kurtuluş prensibi, dünyaya hapsedilen ışık
unsurlarının, kötülük ile eşdeğer görülen madde aleminden azade edilip ışığın ait olduğu yer
olan ışık alemine ulaştırılmasını ifade etmektedir. Bir Maniheistin gündelik yaşamının her
alanına müdâhil olan bu anlayış; müntesiplerini, din bilgini olan ‘seçkinler’ ve sivil halk olan
‘dinleyiciler’ olmak üzere iki kategoriye ayırmakta ve her iki sınıfın da uyguladığı dini
pratiklerin, ışığın özgürleşmesine yardımcı olacağı fikrini hâkim kılmaktadır.

Yazının tamamına ulaşmak için tıklayınız.